Teruggeworpen – Donatella di Pietrantonio

Het is goed te begrijpen dat de oorspronkelijke Italiaanse titel van het boek in deze vertaling is veranderd. L’arminuta betekent ongeveer ‘de teruggekeerde’ en daaruit spreekt teveel de suggestie van een vrijwillige keuze.

door Kees-Jan Waterman

De hoofdpersoon uit dit boek, een meisje in haar vroege puberjaren, leidt een gelukkig leven aan de zeekust als enig kind bij haar oom en tante. Die beschouwt en voelt zij zonder argwaan of terughoudendheid als haar natuurlijke ouders. Zonder uitleg, toelichting of enige vorm van begeleiding wordt zij evenwel bruusk teruggereden naar het huis van haar biologische ouders.

Een groter contrast in de levens voor en na de onvrijwillige teruggave is vrijwel niet denkbaar. De ouders leven in sterk verarmde omstandigheden in het binnenland en blijken geheel ongeïnteresseerd en zonder affectie te zijn. Haar hervonden broers en zusje gaan zo vroeg mogelijk van school af om iets te verdienen en het jongste broertje is ook nog sterk verstandelijk beperkt.

In deze maalstroom van mishandeling, honger, bijgeloof en uitzichtloosheid ontwikkelt zich een sterke fysieke aantrekking tussen het meisje – we leren haar alleen kennen bij haar bijnaam, Balletje, een verwijzing naar een van deluxes uit haar eerste leven – en haar oudste broer. Haar jongere zus Adriana blijkt echter, onverwacht, steeds sterker en wilskrachtiger en wordt daarmee een rots in de branding.

Vaak zijn Di Pietrantonios aparte zinswendingen onthullend: “ik deed [de deur] open voor een onbekende met geverfd en ontkrult haar. Aan haar benen klampte zich een klein meisje vast, maar ik was het niet” (p.55).

Hiermee wordt duidelijk de indruk gewekt dat het hoofdpersonage zichzelf heel makkelijk, en misschien zelf liever, als dochter van welhaast iedere willekeurige andere vrouw zag dan van haar biologische moeder. Die enorme onthechting van haar ‘echte’ moeder komt het meest direct tot uiting in de keuze van Balletje die vrouw kil en afstandelijk te beschrijven als “de moeder” – niet als “mijn” of “onze moeder.”

Toch blijft de pijn als het ware op veilige afstand. Het is alsof Di Pietrantonio zichzelf en haar lezers wil beschermen tegen de afgrond van angsten en trauma’s die dergelijke ervaringen slaan en op die leeftijd nog lang achterlaten.

De roman suggereert dat het (deels?) is gebaseerd op autobiografische elementen, met name door het detail van de beschrijvingen. Haar geboortejaar en de jaren waarin de roman zich afspeelt passen in dat beeld. Maar in een interview met illibraio.it (De boekhandelaar) laat ze zich daar verder niet over uit.

Vertaald uit het Italiaans door Hilda Schraa.