De reparatie van de wereld – Slobodan Šnajder

De reparatie van de wereld is feitelijk drie-in-één: historische roman, familiesaga en liefdesverhaal. Het is in ieder geval een verrassend sterke roman.

Het liefdesverhaal gaat over twee mensen die leefden aan verschillende kanten van het spectrum in een verwarrende en bijzonder geweldadige periode van de twintigste eeuw. Hij, Georg, is een Kroaat van Duitse origine en zij, Vera, een communistische partizane. Als ze elkaar iets eerder zouden hebben ontmoet, stonden ze diametraal tegenover elkaar. Niettemin trouwen ze en krijgen een zoon. Georg en Vera hebben eigenlijk maar weinig gemeen, een euvel dat hun huwelijk op voorhand ernstig ondermijnt.

De roman begint rond 1770 in Zuid-Duitsland als het land wordt geteisterd door een ernstige hongersnood. Er verschijnt in het dorp van Georg Kempf als een boodschapper van keizerin Maria Theresa van Oostenrijk (en koningin van Hongarije en Bohemen), om de jonge mensen over te halen een leven op te bouwen in andere delen van de grote Donaumonarchie. Waar er voedsel in overvloed is en het leven rustiger. Kempf besluit om te gaan en eindigt als een Duitse kolonist in Slavonië, een landstreek op de Balkan in het huidige oost-Kroatië. Later zouden de afstammelingen van deze kolonisten ‘Volksduitsers’ worden genoemd.

De roman maakt een sprong in de tijd naar en wij maken kennis met (wederom) een Georg Kempf in Slavonië. Ze dragen weliswaar dezelfde naam, maar verder lijkt deze Georg weinig op zijn over-, over-, overgrootvader. Deze Georg studeert geneeskunde en houdt vooral van alcohol, meisjes en poezië. Alle Volksduitsers zijn – door de nazi’s – opgeroepen om (verplicht) toe te treden tot de Waffen SS. Zo ook Kempf en hij wordt naar Polen gestuurd.

De gruwelen van de Tweede Wereldoorlog had hij al meegemaakt in zijn geboortestreek, maar de ervaringen in Polen gaan helemaal zijn verstand te boven. Hij deserteert vanwege een Poolse verzetsstrijdster en begint aan een moeilijke, lange tocht naar huis dwars door kapotgeschoten gebied. Eenmaal thuis is niets meer hetzelfde als voorheen: alles ligt in puin en alle vrienden zijn weg. Georg ontmoet Vera, die actief is geweest in het communistische verzet. Na de oorlog ijvert ze voor een nieuw, communistisch Joegoslavië onder Tito, waarvan Kroatië één van de deelrepublieken is.

Kempf leidt na de Tweede Wereldoorlog sneu bestaan als matige dichter en vader op afstand. De teloorgang van het huwelijk tussen Vera en Georg én de teloorgang van Georg zelf wordt treffend geschetst. En Georg? Die vraagt zich af of ‘reparatie van de wereld’ uberhaupt wel mogelijk is, vanwege de wreedheid van alle begane misdaden. De mens zal immers niet veranderen…